Prema Kalendaru javnog zdravlja 20.mart se obeležava kao Nacionalni dan borbe protiv raka dojke. Cilj kampanje je da se skrene pažnja na rasprostranjenost ove bolesti, na podizanje svesti o značaju prevencije i ranog otkrivanja raka dojke, kao i o palijativnom zbrinjavanju osoba obolelih od ove bolesti.
Rak dojke je vodeća maligna bolest kod žena kako u razvijenim tako i u zemljama u razvoju. Najveći broj umrlih od raka dojke javlja se u zemljama u razvoju zbog dijagnostikovanja raka dojke u kasnoj fazi, uglavnom zbog nedostatka svesti o potrebi ranog otkrivanja, kao i zbog nedostatka resursa u zdravstvenom sistemu. Prema podacima Registra za rak, Instituta za javno zdravlje Srbije, u 2014. godini, ukupan broj novootkrivenih slučajeva raka dojke kod žena u Srbiji bio je 3690, dok je standardizovana stopa incidencije iznosila 53.3 na 100.000. Ukupan broj smrtnih slučajeva od raka dojke kod žena iznosio je 1648, dok je standardizovana stopa mortaliteta bila 19.7 na 100.000. Najveći broj obolelih žena i u našoj zemlji jeste starosti od 50 do 65 godina života, ali se trend porasta broja obolelih spušta prema mlađem godištu.
U Južnobanatskom okrugu godišnje 172 žene obole i 80 umre od raka dojke. U Pančevu 80-90 žena oboli i oko 30 izgubi bitku sa ovom bolešću. Najviše obolelih u našem okrugu registrovano je u uzrastu od 60 do 69, zatim 50-59, dok je najranije dijagnostikovani rak dojke bio u uzrastu 25-29 godine.
Broj obolelih žena prema broju stanovnika u našoj zemlji je sličan drugim zemljama u okruženju, međutim prema broju umrlih žena na žalost, naša zemlja se nalazi među zemljama sa visokom stopom mortaliteta, baš iz razloga kasnog otkrivanja karcinoma dojke. Rak dojke se najčešće otkrije kada je njegova veličina preko 2 cm, sa već postojećim bližim ili udaljenim metastazama. Preporuke su da se rak dojke otkrije u ranoj fazi kada su promene nepalpabilne, odnosno neopipljive, ili kada je veličina tumora manja od 1 cm. Kada se rak dojke otkrije u ranoj fazi uz adekvatnu dijagnostiku i lečenje, šanse za izlečenje i produžetak života su daleko veće nego u slučajevima kada se ova bolest otkrije u kasnoj fazi. U razvijenim zemljama se rak u gotovo 90% slučajeva otkrije u ranoj fazi kada je mogućnost lečenja najveća.
Trenutno ne postoji dovoljno znanja o uzrocima nastanka raka dojke, tako da rano otkrivanje bolesti ostaje kamen temeljac kontrole raka dojke. Smatra se da je nastanak raka dojke multifaktorijalnog porekla i da brojni rizikofaktori deluju udruženo. Najčešće pominjani rizikofaktori za nastanak ove bolesti jesu: nasledne predispozicije, rana prva menstruacija, kasna menopauza, nerađanje dece ili rađanje dece u kasnijoj životnoj dobi, nedojenje dece, hormonska terapija, nepravilna ishrana, nedovoljna fizička aktivnost, gojaznost, konzumiranje alkohola, duvana itd.
Imajući u vidu visoku verovatnoću preživljavanja i bolji kvalitet života žena kod rano otkrivenog karcinoma dojke veoma je važno sprovoditi:
- samopregled dojke, koji svaka žena u generativnom periodu treba da radi jednom mesečno,
- kod žena mlađih od 50 godina sprovodi se preventivni klinički pregled kod izabranog ginekologa jednom godišnje,
- posle kliničkog pregleda primenjuje se ultrazvuk, a u indikovanim slučajevima i mamografija.
Kod žena starijih od 50 godina, najznačajniji način ranog otkrivanja raka dojke je sprovođenje organizovanog skrining programa. Metod organizovanog skrininga je skrining mamografija kod žena starosti od 50 do 69 godina. U zemljama koje godinama sprovode organizovanu skrining mamografiju smrtnost žena se smanjuje za oko 35% i što je najvažnije produžava se životni vek i kvalitet života ženama kod kojih je u okviru skrininga otkriven karcinom dojke u ranoj fazi.
Organizovani skrining raka dojke u 2017. godini u Srbiji, sprovodi se na teritoriji 35 domova zdravlja, kao i radom mobilnih mamografa na terenu.
Sa teritorije Južnobanatskog okruga organizovani skrining program ranog otkrivanja raka dojke sprovodi se samo u Pančevu. Od 2014. do 2016.god urađeno je 4104 mamografije, otkriveno je 17 karcinoma, 40 benignih promena i 108 sumnjivih nalaza kod kojih je u toku dodatna dijagnostika prema Vodiču dobre kliničke prakse. U mestima gde se ne sprovodi ovakav vid sekundarne prevencije sprovodi se oportuni skrining, odnosno preventivni pregledi i mamografija za sve žene koje se same jave lekaru.
Izuzetno je važno da žene brinu o sopstvenom zdravlju i da redovno sprovode samopregled dojki. Ova preporuka se odnosi i na žene mlađe životne dobi, kao i trudnice i porodilje. Potrebno je da žene posmatraju svoje dojke, obrate pažnju na izgled, oblik i veličinu dojki, promene na njima, boju kože, izgled bradavica, pojavu iscedaka ili sličnih promena. Neophodno je da se žene, ukoliko primete bilo kakvu promenu, odmah jave lekaru.
Pozivamo sve žene uzrasta od 50 do 69 godina, da se odazovu pozivu na skrining mamografiju u okviru organizovanog ili oportunog skrininga raka dojke.